Robotlar gerçek kişiliğin özelliklerinden olan etik değerler, bilinç, irade gibi bileşenlerden yoksun durumdadırlar. Cezai sorumluluğun en önemli unsuru olan irade sahibi olmak yani, belirli bir yönde hareket etmeyi tercih etmek unsurunun günümüzde robotlarda bulunduğu söylenemeyecektir. Bu sebeple bilinçten yoksun olan robotların cezai sorumluluğu açısından ancak robotları bu yönde hareket ettiren kişilere yönelmek gerekecektir. Bu nedenle günümüzde robotların suç teşkil eden fiilleri nedeniyle sorumluluk kapsamında üretici, kullanıcı, programlayıcı gibi kişiler ön plana çıkmaktadır[1].

Örneğin otonom bir aracı olan A’nın aracı otomatik pilota aldığını düşünelim. Yapay zekanın karşıdan gelen aracın hızını yanlış değerlendirmesi sonucunda oluşan kaza durumunda. Üreticinin sorumluluğu gündeme gelecektir.

Asıl problem, üreticinin hatasının bulunmadığı, kullanıcının bir suç işlemek amacıyla robotu kullanmadığı veya programlayıcının robotu suç işlemek amacıyla programlamadığı hallerde ortaya çıkacaktır.  Örneğin, Yapay zekaya sahip robot, programcısı tarafından bir uçağın otomatik pilotluğunu yapmak amacıyla tasarlanmıştır. Uçak havadayken, insan pilot uçağı otomatik pilota devretmiş ve uçak bu sırada fırtınaya yakalanmıştır. Pilot uçağı geri döndürmek istemiş ancak yapay zeka buna izin vermeyip uçağı fırtınaya karşı gidebilecek şekilde ayarlamıştır. Yapay zeka sonradan uçağın zarar görebileceğini farkedip, pilotu fırlatma sistemi ile uçağın dışına yönlendirmiş ve bunun sonucunda pilot hayatını kaybetmiştir. Bu gibi durumlarda robotun üreticisi veya programlayıcısının kusuru bulunmaması halinde, robotların hareketlerinden dolayı sorumlu tutulmaları mümkün görünmemektedir[2].

CEZALANDIRMA

Cezalandırmanın söz konusu olabilmesi için olaydaki en önemli unsur kast veya taksirin derecesi olacaktır. Bahsi geçen olayın failinin yapay zekaya sahip robot olarak düşünülebilmesi için, yapay zekaya sahip robotlara kişilik tanınmalı ve bu makinelerin kasti olarak işlediği suçlara ilişkin cezalandırılmalarının önü açılmalıdır. Soruşturma ve kovuşturma aşamalarının öznesinin robot olabilmesi, robotların birer eşya olarak kabul edildikleri hukuk sistemleri açısından mümkün görünmemektedir. Cezalandırmanın asıl amacı olan ıslah olma konusunu robotlara nasıl uygulayabileceğimiz tartışma konusudur. Cezai anlamda robotları kapatabilmemiz, onları bozabilmemiz mümkündür. Ancak robotun cezalandırılmayı algılaması temel unsur olacaktır[3].

[1] Işık, B.: Yapay Zekaya Sahip Robotların Avrupa Birliğinde Serbest Dolaşımı Önünde Ortaya Çıkacak Sorunların Hukuki Sorumluluk Müessesesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yetkin Yayıncılık, 2021, s. 32.

 

[2] Işık, B.: Yapay Zekaya Sahip Robotların Avrupa Birliğinde Serbest Dolaşımı Önünde Ortaya Çıkacak Sorunların Hukuki Sorumluluk Müessesesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yetkin Yayıncılık, 2021, s. 34.

 

[3] Işık, B.: Yapay Zekaya Sahip Robotların Avrupa Birliğinde Serbest Dolaşımı Önünde Ortaya Çıkacak Sorunların Hukuki Sorumluluk Müessesesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yetkin Yayıncılık, 2021, s. 35.